2007 Part II

Τακτοποιώντας τους ανοιχτούς λογαριασμούς με το 2007, προχωράω στην ολοκλήρωση της λίστας:

5. Lust, Caution (Ang Lee)
Aπό την αριστοτεχνική κατάδυση του σπουδαίου Ang Lee στην σκοτεινή πλευρά του πόθου συγκρατώ, μεταξύ των πολλών αρετών της, τον χαρακτήρα του Tony Leung -ευάλωτος όσο και αδίστακτος- και το διάχυτο χιτσκοκικό παιχνίδι με την έννοια της μεταμφίεσης και της ταυτότητας. Η ηρωίδα, μια άχαρη και απλή φοιτήτρια, αναγκάζεται να υποδυθεί την ακαταμάχητη πλανεύτρα και σταδιακά ο ρόλος αυτός εκτοπίζει την αρχική της υπόσταση, με το άλογο, το ριψοκίνδυνο και το ορμέμφυτο να επικυριαρχούν του αναγκαίου, το εύλογου και του πραγματιστικού. Και οι δύο ήρωες επιδίδονται σε μια προσπάθεια αναζήτησης ταυτότητας όπου τα όρια μεταξύ του φαίνεσθαι και του είναι συνεχώς μικραίνουν (οι μακρόσυρτες σκηνές με τον θεατρικό θίασο κάθε άλλο παρά τυχαίες είναι).

4. The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford (Andrew Dominik).
Η μεγάλη έκπληξη της χρονιάς της οποίας η πλοκή συνοψίζεται, κατά τα φαινόμενα, από τον μακροσκελή τίτλο. Σταδιακά, όμως, οι βεβαιότητες που αυτός υπαινίσσεται υπονομεύονται. Κόντρα στην κλισέ μυθιστορία που αρέσκεται στην ανευ όρων ηρωοποίηση παρανόμων σαν τον Jesse James ερήμην της ιστορικής πραγματικότητας, η ταινία παρουσιάζει τον Jesse James ως ένα βαθύτατα διαταραγμένο άτομο δίχως ιδανικά και αίσθηση περί τιμής (σκοτώνει πισώπλατα τους πρώην συντρόφους του). Διαισθανόμενος ότι οι ημέρες της δόξας του έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί και μην έχοντας το σθένος να δώσει από μόνος του τέλος στο αδιέξοδο που έχει περιπέσει (μήπως αυτός είναι τελικά ο δειλός του τίτλου;), ουσιαστικά προκαλεί τη δολοφονία του που δεν είναι παρά μια συγκαλυμμένη αυτοκτονία. Έτσι θωρακίζει την υστεροφημία του εκλαμβάνοντας, εντελώς ανυπόστατα, διαστάσεις λαϊκού ήρωα. Παράλληλα διαγράφεται σχολαστικά το ψυχολογικό πορτρέτο του δολοφόνου του που οδηγήθηκε από τα αξεδιάλυτα συναισθήματα θαυμασμού, περιφρόνησης αλλά και φόβου σε αυτήν την πράξη και την άδοξη κατάληξη του. Με θαυμαστή χαρακτηρολογική ακρίβεια που καταγράφει κάθε ψυχολογική διακύμανση των ηρώων, γενναιόδωρη χρήση του φιλμικού χρόνου, εκφραστικότατα κοντινά πλάνα και μια εικαστική γραφή, το έξοχο αυτό western αποτελεί συνάμα ένα επίκαιρο σχόλιο πάνω στην διηνεκή ανάγκη κατασκευής διασημοτήτων και διαιώνισης μύθων.

3. 4 Months, 3 Weeks & 2 Days (Cristian Mungiu)
Η ταινία του Mungiu με αξιοζήλευτο τρόπο περνάει από μια ατομική περίπτωση σε μια συλλογική νωπογραφία όπου αναδεικύεται με άτεγκτη πληρότητα και υποδόρια ειρωνεία ο χαρακτήρας μια ολόκληρης κοινωνίας. Υπόδειγμα αποτελεσματικής κινηματογράφησης, με βαθειά γνώση των εκφραστικών μέσων, αλλά και των κινηματογραφικών ειδών (το τέλος θα μπορούσε να αποτελεί τμήμα ενός ατμοσφαιρικού θρίλερ) και καίρια ανθρώπινος προβληματισμός. Μια ιστορία τρόμου.

2. Τhe Banishment (Andrei Zvyagintsev)
Eξαιρετικό κινηματογραφικό δοκίμιο πάνω στην αποξένωση και στις συνέπειες της δυσαρμονικής σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με το μοντέρνο αστικό περιβάλλον. Στοχαστική γραφή με αψεγάδιαστη αίσθηση του κινηματογραφικού χρόνου, υπόκωφη ένταση, εικαστική και ερμηνευτική τελειότητα, ανοιχτή σε πολύπλευρες προσεγγίσεις. Αριστουργηματική διασταύρωση του εσωτερισμού της Ταρκοφσκικής γραφής με τους πιο διαδεδομένους κώδικες του Μπεργκμανικού δράματος.

1. Τhere Will Be Blood (Paul Thomas Anderson)
Ο Αnderson συνεπικουρούμενος από τον μοναδικό Daniel Day Lewis έδωσε ένα πολυπρισματικό αριστούργημα πάνω στον αδυσώπητο ανθρώπινο ανταγωνισμό και στην ανάγκη για επικυριαρχία. Ο κεντρικός ήρωάς του, όπως ο Michael Corleone στο Godfather II, είναι υπεράνω απλουστευτικών χαρακτηρισμών και μονοσήμαντων προσεγγίσεων. Δεν πρόκειται περί άκαρδου καθάρματος, ούτε περί τίμιου επιχειρηματία παρά μιας πολυδιάστατης, όσο και αντιφατικής, προσωπικότητας που είναι σε μεγάλο βαθμό παράγωγο των ανηλεών κοινωνικών συνθηκών της εποχής. Οι βασικοί ιδεολογικοί πυλώνες καπιταλισμός και θρησκεία με τον αλληλοσυμπληρωματικό όσο και ανταγωνιστικό ρόλο τους εγγράφονται με σαφήνεια στον κορμό της μυθιστορίας μέσα από τη σύγκρουση των δύο κεντρικών χαρακτήρων. Όλα αυτά υποστηρίζονται με ένα απαράμιλλο στυλ από τον σκηνοθέτη με ιδιοφυή χρήση της ηχητικής μπάντας, tracking shots που αντανακλούν τις σχέσεις των χαρακτήρων, με ένα από τα συγκλονιστικότερα φινάλε στην ιστορία, και προπαντός με άψογες ερμηνείες από όλους τους ηθοποιούς έτσι ώστε το σύνολο να αποπνέει μια αίσθηση άφατης καλλιτεχνικής πληρότητας όπως άλλα σύγχρονα αριστουργήματα του αμερικάνικου κινηματογράφου σαν τα Godfather II, Raging Bull, Unforgiven κ.α. Kαι επειδή οι προηγούμενες ταινίες αναγνωρίστηκαν στην εποχή τους χωρίς να χρειαστεί να περάσουν πέντε ή δέκα χρόνια, σε αντίθεση με την συντηρητική αντίληψη που θεωρεί όλες τις ταινίες σαν το παλιό καλό κρασί (άσχετα αν ορισμένες θέλουν χρόνο για να βρουν το κοινό τους), δεν πραγματοποιώ κάποιο απερίσκεπτο τόλμημα διατυπώνοντας την άποψη ότι η ταινία του Anderson αποτελεί ένα ατόφιο αριστούργημα του αμερικάνικου κινηματογράφου.

2007 Part I

Δεν πολυσυμπαθώ τις ετήσιες λίστες ταινιών. Πολλοί και διάφοροι οι λόγοι. Ο βασικότερος εκ των οποίων είναι ότι, όντας ανθρωπίνως αδύνατον να έχει δει κανείς όλες τις ταινίες της υπό εξέταση περιόδου, η κατάρτιση μια λίστας με επίφαση πληρότητας είναι καταδικασμένη εκ των προτέρων. Σε αυτό προστίθεται και η γενικότερη δυσκολία επιλογής υποψηφίων ταινιών δεδομένης της ενίοτε ασυμφωνίας χρονιάς παραγωγής και χρόνου προβολής στις αίθουσες. Αφού λοιπόν η πληρότητα, πόσο μάλλον η αντικειμενικότητα, είναι ανέφικτη, η μόνη εναπομείνουσα συνιστώσα μιας επιλογής δέκα ταινιών παραγωγής 2007 είναι η προσωπική. Ταινίες που με συνεπήραν, που εκτίμησα και που θα τις ξαναεπισκεφθώ στο προσεχές μέλλον. Το 2007 είναι ίσως η καλύτερη χρονιά των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων και αξίζει με το παραπάνω, πιστεύω, έναν τέτοιο μικρό φόρο τιμής.

Αρχίζω αναφέροντας ορισμένες αξιόλογες ταινίες που οριακά δεν χώρεσαν στη δεκάδα όπως το ανελέητα αληθινό Import/Export (Ulrich Seidl), το υποδειγματικά ατμοσφαιρικό Eastern Promises (David Cronenberg), το εμπνευσμένα αντισυμβατικό I am not There (Todd Haynes), το πικρό σχόλιο του Woody Allen πάνω στον δεσπόζοντα αμοραλισμό (Cassandra's Dream), την τρυφερή μινιατούρα επί αμερικανικού εδάφους του Wong kar-wai (Blueberry Nights), το ντραγιερικής αισθητικής και εμπνεύσεως Silent Light του ραγδαία ανερχομένου Carlos Reygadas, το ξεκαρδιστικά πεισιθανάτιο In Bruges (Martin McDonagh), το επίκαιρα εύστοχο Sicko (Michael Moore) και το ευαίσθητο Le Renard et l'enfant (Luc Jacquet). Σε άλλες χρονιές οι περισσότερες σίγουρα θα είχαν μια θέση μέσα στη δεκάδα, φέτος ατύχησαν λόγω εξαιρετικά υψηλού συναγωνισμού.
Η αντίστροφη μέτρηση έχει ως εξής:

10. Ιnto the Wild (Sean Penn)
Ο Sean Penn πραγματοποιεί ένα κβαντικό άλμα σκηνοθετικά καταγράφοντας την απόδραση του κεντρικού του ήρωα με σύνεση, μεθοδικότητα και κριτική απόσταση. Η ασφυξία του πρωταγωνιστή από τις κυρίαρχες αξιακές νόρμες αποτυπώνεται γλαφυρότητα, όπως όμως και η βασική αντινομία του εγχειρήματός του με το οποίο προσπαθεί μάταια να ανακαλύψει τον εαυτό του ξεκόβοντας από την ανθρωπότητα. Ένα υπαρξιακό road movie αντάξιο αυτών της δεκαετίας του 70, έξοχα ερμηνευμένο και σκηνοθετημένο με πάθος και αποφασιστικότητα.

9. I Served the King of England (Jiri Menzel)
Ο Menzel ενορχηστρώνει ευρηματικότατα οπτικά γκαγκ και στοιχεία από μπουρλέσκ κωμωδία για να μας δώσει μια καίρια αλληγορία πάνω στην έννοια της ατομικής ευθύνης στο πλαίσιο της Ιστορίας. Ο κομφορμιστής ήρωας καθοδηγούμενος αποκλειστικά από το προσωπικό όφελος άγεται και φέρεται από τα ιστορικά γεγονότα σαν φελλός στον ωκεανό. Η καχεκτική του κοινωνική συνείδηση τον ωθεί στην ιδιωτεία και στην αθέλητη συνεργία στα εγκλήματα που συντελούνται γύρω του και από τις συνέπειες των οποίων δεν θα μπορέσει να μείνει στο διηνεκές ανέπαφος. Η σκεπτόμενη εκδοχή του αντιδραστικά βλακώδους Forrest Gump.

8. Sweeney Todd (Tim Burton)
Ο Βurton στην ωριμότερη στιγμή του δίνει μια αξέχαστη ελεγεία πάνω στην αξεδιάλυτη σχέση έρωτα και θανάτου. Μοναδική γοτθική ατμόσφαιρα, έξοχες ερμηνείες και κανένας εύκολος και επίπλαστος feel-good συμβιβασμός. Κομψοτέχνημα.

7. Zodiac (David Fincher)
Μια ταινία που σε κερδίζει με την επιμονή και τη συνέπειά της, κατ' αντιστοιχία με τις απόπειρες των εμμονοληπτικών ηρώων της να ταυτοποιήσουν τον δολοφόνο. Ορισμένα μυστήρια είναι καταδικασμένα να μείνουν άλυτα και η βεβαιότητα του θεατή, κατά τα πρότυπα των περισσοτέρων αστυνομικών ταινιών, για την τιθάσευση του διάχυτου κακού θρυμματίζεται. Οι σκοτεινές ροπές της κοινωνίας επιβιώνουν και διαιωνίζονται όπως μας υπενθυμίζει η αξιοθαύμαστα εμπεριστατωμένη σκηνοθετική εργασία του Fincher.

6. Νo Country For Old Men (Joel and Ethan Coen)
Η αλλαγή φρουράς με το πέρασμα σε μια μορφή χαοτικής βαρβαρότητας. Οι Κοέν εναλλάσσουν αριστοτεχνικά στημένες σκηνές σασπένς και καταδιώξεων με μακροσκελείς διαλόγους πάνω στην ανημπορία της παλαιάς φρουράς να κατανοήσει και να αντιδράσει στην επέλαση των βαρβάρων. Υπόγεια διαβρωτικό χιούμορ, αρχετυπικές ερμηνείες και μια πικρή ειρωνεία διαποτίζουν μια από τις καλύτερες ταινίες του δημιουργικού διδύμου.

(to be continued)