Stranger than Paradise
(Stranger than Paradise, Σκην Jim Jarmusch, 1984)
Με την πρώτη του ταινία ο Jarmusch έθεσε ήδη με ακράδαντη σαφήνεια τις βασικές του θεματικές αναζητήσεις και τις στυλιστικές του εκζητήσεις. Δύσκολο να συνοψίσει κανείς την πλοκή της ταινίας καθώς φαινομενικά δεν συμβαίνει τίποτα συνταρακτικό πέρα από μια απλή ιστορία τριών ημιαπόκληρων της αμερικάνικης κοινωνίας που επιδιώκουν, ασυνείδητα σε έναν βαθμό, μιά κάποιου τύπου απόδραση από την καθημερινότητά τους, έναν περιώνυμο Παράδεισο. Ωστόσο, η απόλυτη εκφραστική πληρότητα του σκηνοθέτη προσδίδει στην ταινία ένα δεύτερο επίπεδο (subtext) όπου διαγράφεται με γλυκόπικρο τρόπο η αδυναμία ουσιαστικής ανθρώπινης επικοινωνίας. Οι ήρωες περισσότερο συμπράττουν, παρά επικοινωνούν. Δεν ανοίγονται συναισθηματικά, απουσιάζουν από την σχέση τους οποιαδήποτε στοιχεία αυταπάρνησης και βαθύτερης αλληλεγγύης, ο επιβιωτικός ατομικισμός τους εμποδίζει να βιώσουν την σχέση τους στην ολότητα της πέρα από το επίπεδο των κοινών δραστηριοτήτων.
Ο Τζάρμους εύστοχα συλλαμβάνει την προσωπική αυτή ανεπάρκεια στην υπαρξιακή της διάσταση: ο Παράδεισος, η φυγή που ονειρεύονται οι ήρωες πάντα θα τους διαφεύγει καθότι τα μέρη και οι χώροι στερούνται υπαρξιακού φορτίου, το οποίο μόνο μια βιωματική διαπροσωπική σχέση μπορεί να προσδώσει. Κατά συνέπεια η δυσαρμονία των ηρώων με το περιβάλλον θα παραμένει αμετάβλητη όσο απουσιάζει η προσωπική αυτοσυνειδησία και η διαπροσωπική μέθεξη. Όλα τα μέρη φαντάζουν εξίσου μουντά κατά αντιστοιχία με τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων με αποκορύφωμα τον πολλά υποσχόμενο "Παράδεισο" όπου συντελείται και η κατακλείδα της κοινής τους διαδρομής.
Ο Τζάρμους, ο γνησιότερος εκπρόσωπος του ανεξάρτητου αμερικάνικου κινηματογράφου, υιοθετεί μια σοφά ενορχηστρωμένη μινιμαλιστική κινηματογράφηση αποτελούμενη κυριώς από στατικά πλάνα μεγάλης διάρκειας (που φέρνουν στο μυαλό τον Ozu) με συχνά fade out. Η συσχέτιση εξωτερικών χώρων και εσωτερικού κόσμου είναι απόλυτα επιτυχημένη δίνοντας ταυτόχρονα ένα έμμεσο σχόλιο για την σύγχρονη αστική κοινωνία, οι ερμηνείες απόλυτα εναρμονισμένες με τους στόχους του σκηνοθέτη, ενώ συνάμα η ματιά του σκηνοθέτη διατηρεί ένα υποδόριο χιούμορ που παραπέμπει στο παράλογο της ύπαρξης. Αναμφίβολα μια από τις πιο ολοκληρωμένες ταινίες του σημαντικότατου αυτού δημιουργού.
5 σχόλια:
Έχω πολλά χρόνια να τη δω, αλλά θυμάμαι να την είχα αγαπήσει πάρα πολύ κυρίως λόγω του απίστευτα cool John Lurie αλλά και εκείνης της πανέμορφης..ουγγαρέζας; (θα σε γελάσω, δε θυμάμαι εθνικότητα).
Έξοχη αναφορά και να προσθέσω δίπλα από τον Ozu κάτι από Wenders. Συμφωνείς;
Πράγματι ουγγαρέζα ήταν η νεαρή και η αμφίθυμη σχέση του μετανάστη με τις ρίζες του αποτελεί ένα από τα μοτίβα της ταινίας.
Με τον Wenders μοιράζεται την έννοια του ταξιδιού ως αναζήτηση εσωτερικής γαλήνης με τη βασική διαφορά ότι στον Wenders υπάρχει σαφής εσωτερική εξέλιξη στους ήρωες στην απόληξη της διαδρομής, ενώ στον Τζάρμους η εσωτερική διαδρομή είναι κυκλική και καταλήγουν σε ακόμη πιο χαώδη κατάσταση από αυτή που ξεκίνησαν.
Ευχαριστώ για το σχόλιο φίλε μου.
Να πάω, ίσως, ένα βήμα παραπέρα λέγοντας πως είναι ακριβώς αυτή η σύμπραξη που αναφέρεις, που σηματοδοτεί μια "άλλη" μορφή επικοινωνίας. Φαινόμενο που διέπει σχεδόν συνολικά το σινεμά του Τζάρμους, έξοχης συνέχειας της βαθύτερης αισθητικής του Υψηλού γουέστερν και, αν θες, της καλύτερης Αμερικάνικης τέχνης.
Καλώς ήλθες.
Έξοχη παρατήρηση φίλε μου. Όντως υπάρχει μια μεγάλη παράδοση στο αμερικανικό σινεμά μη λεκτικής επικοινωνίας μέσω κοινής δράσης. Σε αυτή την παράδοση σίγουρα βασίζεται ο Τζάρμους για να φωτίσει όμως την πλευρά της μοναξιάς και το πως η σύμπραξη δεν οδηγεί αυτόματα σε σύμπνοια και επικοινωνία. Οι σχέσεις των ηρώων στο Stranger than Paradise, όπως και στο Down by Law, δεν είναι ανάλογες με αυτή του Robert Mitchum και του John Wayne στο Rio Bravo για παράδειγμα. Η ομοφροσύνη απουσιάζει και η συνύπαρξη τους είναι καθαρά συγκυριακή. Είναι εξάλλου χαρακτηριστικό ότι και στις δύο παραπάνω ταινίες του Τζάρμους οι ήρωες ανενδοίαστα ακολουθούν το δικό τους μονοπάτι όταν αρθούν οι συνθήκες που τους ένωσαν προσωρινά.
(Έγραφα Robert Mitchum εννοώντας Dean Martin - απόρροια γήρατος και Out of the Past που μόλις είχα ξαναδεί)
Δημοσίευση σχολίου