12 Angry Men
Οι Δώδεκα Ένορκοι, όπως είναι γνωστή στην Ελλάδα η πρώτη ταινία του Sidney Lumet, ενός πολύμορφου δημιουργού του οποίου η υπερπαραγωγικότητα του έχει στερήσει τη δυνατότητα σοβαρής αναγνώρισης από την κυρίαρχη κριτική που παραμένει προσκολλημένη στις ενίοτε περιοριστικές επιταγές της auteur theory, αρχίζει με μια τετράλεπτη σεκάνς: η κάμερα ξεκινάει έξω από τους πυλώνες του δικαστηρίου, περνάει στο εσωτερικό του, κατευθύνεται προς το θόλο και σταδιακά προσγειώνεται σε μια από τις δικαστικές αίθουσες όπου ένας εμφανώς κουρασμένος δικαστής ανακοινώνει στους 12 ενόρκους ότι η απόφαση για την ενοχή η όχι του κατηγορουμένου επαφίεται πλεόν αποκλειστικά στα χέρια τους και έχουν την ευθύνη να τον καταδικάσουν, που ισοδυναμεί με άμεση εκτέλεση, ή να τον αθωώσουν σε περίπτωση βάσιμων αμφιβολιών. Η σεκάνς κλείνει με ένα ντραγιερικό κοντινό πλάνο στο πρόσωπο του κατηγορουμένου, στο οποίο είναι ανάγλυφη η ανημποριά της αναμονής, ενώ στο βάθος του πλάνου τα έδρανα των ενόρκων είναι πλέον κενά, οι ένορκοι έχουν αποσυρθεί για τις διαβουλεύσεις τους και μαζί τους ευθύς αμέσως ο θεατής θα τους ακολουθήσει και θα γίνει και αυτός κοινωνός σε μια ανεπανάληπτη διαδικασία αναζήτησης της αλήθειας.
Βασικό εργαλείο για την αναζήτηση της αλήθειας είναι ο Λόγος και η χαρακτηρολογία των ενόρκων αντανακλά την εξοικείωση αντιπροσωπευτικών κοινωνικών ομάδων με τη χρήση αυτού. Έτσι υπάρχουν μεταξύ αυτών δύο διανοούμενοι που έχουν αντιδιαμετρική προσέγγιση του θέματος της ενοχής ή όχι αλλά που μοιράζονται την αίσθηση της μοναδικότητας τους Λόγου ως μέσου προσέγγισης της αλήθειας, άλλοι που η καθημερινή βιοπάλη με τις πρακτικές της επιταγές τους έχει υποχρεώσει να μην πολυασχολούνται πέραν του αναγκαίου με τέτοια ζητήματα θεωρώντας τα πολυτέλεια, άλλοι που περιφρονούν τη διαβούλευση προς χάριν της ενστικτώδους αντίδρασης, άλλοι που είναι δέσμιοι των προκαταλήψεών τους και παραμένουν πεισματικά αδιαπέραστοι στα κελεύσματα της Λογικής, άλλοι που οι εσωτερικοί τους δαίμονες τους θολώνουν την κρίση και τους μετατρέπουν σε επικίνδυνους εξτρεμιστές και άλλοι που είναι απλά φοβισμένοι άνθρωποι που μη θέλοντας να συγκρουστούν με την κυρίαρχη πλειοψηφία αποφεύγουν να αναλάβουν κάποια ευθύνη. Το ζήτημα της ανάληψης της ατομικής ευθύνης ως αναγκαία προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία της δικαιοσύνης αποτελεί βασικό θέμα της ταινίας και διαπερνά όλη τη σταδιακή μεταστροφή των ενόρκων.
Ο Lumet είχε στα χέρια του ένα σπουδαίο σενάριο, μοναδικής λογικής συνέπειας και χαρακτηρολογικής ευκρίνειας, που το αξιοποίησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Παρόλο που σχεδόν όλη η ταινία διαδραματίζεται σε ένα δωμάτιο, χρησιμοποιεί με τον πιο ταιριαστό τρόπο όλα τα εκφραστικά μέσα που διαθέτει και δεν δίνει σε καμία περίπτωση την αίσθηση της θεατρικής στατικότητας. Κοντινά πλάνα, καδραρίσματα που συμπληρώνουν το διάλογο και παράγουν επιπλεόν νοήματα, μοντάζ, φακοί, φωτογραφία και πάνω από όλα μοναδικές ερμηνείες συνθέτουν μια αριστουργηματική κινηματογραφική κατάθεση πάνω στην αναγκαιότητα της προσωπικής ευθύνης για την εκλογίκευση της πραγματικότητας και την συνεπακόλουθη προσέγγιση της αλήθειας.
3 σχόλια:
"Έγραψες", κατά το σύνηθες και με την επιλογή και με την καίρια ανάλυση. Αν και όπως λες υπάρχουν φοβερά πράγματα για την προκατάληψη, την μισαλοδοξία, τις προσωπικές εμμονές και πάει λέγοντας, ως γνήσιος "καμμένος" γουστάρω τρομερά αυτό το έργο για την οικονομία του, την φιλοσοφία παρασκευής του και τον τεράστιο Henry Fonda.
Αλλά, πάλι ως συνήθως, θα με χώσεις να το ξαναδώ.
(Ενημερωτικά, τώρα ξαναβλέπω τον δεύτερο Εξορκιστή που έθαψες παλαιότερα. Εγώ τον συμπαθώ κάμποσο, ξέρεις...)
Φίλε μου, όσες φορές και να δεις αυτό το έργο, δεν βαριέσαι, ανακαλύπτεις κάτι επιπλέον ακόμα και αν πρόκειται περί μιας ανταλλαγής βλεμμάτων, μιας εκφοράς του λόγου κλπ. Το ξαναείδα πρόσφατα σκοπεύοντας να εστιάσω αποκλειστικά στην σκηνοθεσία του Lumet, αλλά απέτυχα γιατί ξαναπαρασύρθηκα από τους διαλόγους και τις ερμηνείες (η ψήφος μου πάει στον επίσης τεράστιο Lee J Cobb που είχε και το δυσκολότερο ρόλο) Πάντως η σκηνοθετική πραγμάτωση του Lumet, όσο και αν φαίνεται, κάθε άλλο απλή είναι -έχει πλήθος ευρημάτων και αξιοποιήσης μικρολεπτομερειών όπως λ.χ. τα ανοιχτά παράθυρα που χρησιμοποιούνται ως φόντο σε διάφορες κρίσιμες αψιμαχίες.
(ομολογώ ότι έθαψα με πολύ βαριά τη καρδία τον δεύτερο Εξορκιστή, αλλά όσο και αν προσπάθησα, δεν βρήκα κανένα ελαφρυντικό! Αν δεν την είχε σκηνοθετήσει ο John Boorman, μάλλον δεν θα την είχα ολοκληρώσει. Κρίμα γιατί αγαπώ πολλές ταινίες του Boorman, αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι είναι σκηνοθέτης του ύψους ή του βάθους. Όπως συμπεραίνεις δεν είμαι κανένας ένθερμος υποστηρικτής της auteur theory που πρεσβεύει ότι ένας καλός σκηνοθέτης είναι αδύνατο να γυρίσει κακή ταινία. Άμα σε εμπνεύσει αρκετά ώστε να γράψεις κάτι, είμαι πολύ περίεργος να το διαβάσω)
Δεν μου πάει να συγκρίνω δυσκολία ρόλου, μου φαίνεται πως κι ο Fonda αναγκάζεται εδώ να παίξει για μοναδική φορά χωρίς naivete τον ρόλο του ενσυνείδητου μοραλίστα αλλά και του πειθαρχημένου σκεπτικιστή. Δύσκολο πράμα. Αλλά και ο Κομπ, επίσης τυπική επιλογή για το ρόλο του φωνακλά έκτοτε, είναι σπουδαίος "προκατειλημμένος", συμφωνώ.
Και όντως τις λεπτομέρειες δεν τις χορταίνεις. Ακόμη κι όταν δεν κουβαλάνε ειδικό νόημα...
Τώρα για τον Εξορκιστή, κάτι θα γράψω σίγουρα, οπότε ες αύριον...
Για την auteur theory εκτιμώ πολύ την αποδέσμευσή σου, εγώ αισθάνομαι λίγο πιο κολλημένος και μάλλον έχω άδικο. Αλλά πάντα μου αρέσει να δένομαι με ψυχοσυνθέσεις που μου ταιριάζουν, οπότε δικαιολογώ πολλές φορές και πράγματα που για άλλους είναι αδιανόητα.
Χαιρετώ.
Δημοσίευση σχολίου