The Heiress
H ταινία The Heiress, γυρισμένη το 1949, αποτελεί μια από τις καλύτερες ταινίες του William Wyler, ενός από τους επιφανέστερους σκηνοθέτες του κλασσικού Hollywood που δυστυχώς ελέω auteur theory έχει πέσει, κυρίως στη Γηραιά Ήπειρο, σε ανυποληψία. Η εμμονή που κατατρύχει την κραταιά κριτική να εκθειάζει ή να απορρίπτει σκηνοθέτες βάσει της ύπαρξης ή όχι βασικών θεματικών μοτίβων ή εμμονών στο σύνολο του έργου τους είναι προκρούστεια και ενίοτε κοντόφθαλμη και η περίπτωση Wyler είναι χαρακτηριστική. Ο Wyler δούλεψε για περισσότερα από 40 χρόνια στο Hollywood, έκανε ταινίες σε όλα τα κινηματογραφικά είδη χωρίς να υπάρχει μια σταθερή προβληματική και σπανίως αμφισβήτησε τις κυρίαρχες αφηγηματικές νόρμες. Στα χαρτιά, τουλάχιστον, είναι λοιπόν καμένος από χέρι για τους περισσότερους κριτικούς, ιδιαίτερα αφότου έχει τιμηθεί τρεις φορές από την Αμερικάνικη Ακαδημία Κινηματογράφου. Η αξία του Wyler όμως δεν αποτυπώνεται στην παρουσία θεωρητικών προαπαιτουμένων σχημάτων στο έργο του, αλλά στην ποιότητα των ταινιών που έχει αφήσει πίσω του.
Μια από τις αντιπροσωπευτικότερες ταινίες του ταλέντου του Wyler είναι το "The Heiress". Η ταινία ξεκινάει αρκετά συμβατικά με τη δράση να διαδραματίζεται σε κλειστούς χώρους και η αρχική σκιαγράφηση των κυριάρχων προσώπων να μην προϊδεάζει για την εκρηκτική συνέχεια. Τρεις είναι οι κυρίαρχοι πόλοι γύρω από τους οποίους στήνεται η δράση της ταινίας: o αυστηρός, μορφωμένος και απαιτητικός χήρος πατέρας, η αφελής, συνεσταλμένη και άβουλη μέχρι παθολογικού ορίου κόρη του που ενδέχεται να κληρονομήσει μελλοντικά, έχοντας ήδη εξασφαλίσει ένα σημαντικό εισόδημα από την μακαρίτισσα μητέρα της, και την περιουσία του πατέρα της, και ο υποψήφιος μνηστήρας/καιροσκόπος/σωτήρας. Η ανάγνωση των πραγματικών προθέσεων του τρίτου προσώπου είναι αντιδιαμετρικά διαφορετική από τα άλλα δύο και αποτελεί τον καταλύτη για την εκκίνηση μιας διαδικασίας που θα έχει ανεπανόρθωτες επιπτώσεις τόσο στη σχέση τους, όσο και στην ψυχοσύνθεσή τους.
Ο Wyler ηθελημένα δεν ανοίγει τη δράση, ώστε να αποτυπώσει έτσι με ακρίβεια μικροβιολόγου και την λεπτότερη απόχρωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αξιοποιεί στο έπακρο τους μεγάλους ερμηνευτές τους και τους οδηγεί σε αξεπέραστες ερμηνείες. Ενδεικτικό της επιτυχίας του είναι ότι τα τελικά συμπεράσματα για τις προθέσεις, όσο και για την κατάληξη κάθε χαρακτήρα δεν επιβάλλονται, αλλά αφήνονται εξ' ολοκλήρου στην κρίση του θεατή - η προσέγγισή του είναι μεστή και πολυεδρική ταυτόχρονα. Με θαυμαστή αξιοποίηση των εκφρατικών του μέσων, με εξαίσιες δομικές συμμετρίες (π.χ. η διπλή σκηνή της σκάλας) και με τα περίφημα πλάνα-σεκάνς του καταφέρνει να αποδώσει άψογα την αξεδιάλυτη σχέση έρωτα και χρήματος και την προσωπική αγκύλωση που επάγει η υπόηχη συναισθηματική απόρριψη (πιο προχωρημένοι θεατές μπορούν να διαβάσουν την ταινία ως κριτική του ευνουχιστικού χαρακτήρα της πατριαρχίας). Ο Wyler στέκεται εδώ επάξια πλάι στον μεγάλο Henry James (από το μυθιστόρημα Washington Square προήλθε η πρώτη ύλη του σεναρίου) ως κυρίαρχος της τέχνης του.
8 σχόλια:
Είσαι πολέμιος της θεωρίας του δημιουργού - κι εγώ όχι απαραίτητα υπέρμαχός της. Κατά την αντίληψή μου το κάνεις από αγάπη κι ελεύθερο πνεύμα απέναντι στο σινεμά που (δεν ξέρεις πόσο χαίρομαι) αγαπάς τόσο.
Οπότε θέμα να αντιδικήσω δεν τίθεται.
Απλώς ποτέ δεν αντιμετώπισα την θεωρία αυτή ως εγκλωβιστική για το μυαλό μου, αντίθετα μου το ελευθέρωνε προς πάμπολλες κατευθύνσεις, μου διευκόλυνε να ακούσω νέες απόψεις, μου δικαιολογούσε το "μεράκι" του ανθρώπου πίσω απ' το βιζέρ. Μάλλον θέλω να νοιώθω τον άνθρωπο που μου λέει την ιστορία - κι άπαξ τον συμπαθήσω και με ταρακουνήσει να απλώνομαι σε ένα ιδεοαισθητικό οπλοστάσιο που θα μου επιτρέπει να τον υπερασπιστώ. Αυτή την ελευθερία, ας πούμε, μου παρείχε η θεωρία. Κι όπως καταλαβαίνεις την αντιλαμβάνομαι αρκετά προσωπικά.
Ακολούθως, λοιπόν, θεωρώ τον Wyler μέγιστο δημιουργό (και με τη θεωρία να τον καλύπτει) ειδικά αφού σε φορμαλιστικό επίπεδο είναι σχεδόν άμεσα αναγνωρίσιμος. Προσωπικά και μόνο για τα στησίματα των ηθποιών στα μέσα πλάνα του, τον θεωρώ κεντρικό πρόσωπο του χολιγουντιανού auteurism.
Επίσης είσαι τεράστιος.
Για άλλη μια φορά με την επιλογή σου μου γεννάς ΚΑΛΗ διάθεση.
Ευχαριστώ πολύ για την πολύ καίρια παρέμβαση που μου δίνει αφορμή να διευκρινήσω τη θέση μου σχετικά με τη Θεωρία του Δημιουργού.
Δεν είμαι εναντίον οποιασδήποτε θεωρίας στο βαθμό αυτή που δεν ανάγεται σε λυδία λίθο για να απορρίψει οτιδήποτε προσκρούει στις απαιτήσεις της. Αυτή η πολεμική συνιστώσα είναι που με ενοχλεί και ουδέποτε μπόρεσα να χωνέψω την υποτίμηση ενός Wyler ή ενός Billy Wilder με το σκεπτικό ότι η χειρότερη ταινία ενός Hawks ή Ηitchcοck είναι πιο ενδιαφέρουσα από την καλύτερη δική τους εφόσον είναι πιο προσωπική (αν σου είναι εύκολο, δίαβασε το ελεεινό βιβλίο του Andrew Sarris "The American Cinema" για να καταλάβεις τι εννοώ.). Όλοι έχουν μερίδιο στην επιτυχία και στην αποτυχία, οι οποίες είναι συχνά ανεξάρτητες από το βαθμό προσωπικής επένδυσης του δημιουργού.
Η Θεωρία του Δημιουργού είχε ανάλογη επίδραση και σε μένα, με έκανε να "διαβάσω" πολλούς σκηνοθέτες διαφορετικά και σίγουρα είχε θετική επίδραση στην εξέλιξη των κινηματογραφικών ιδεών. Δεν είναι ωστόσο το μοναδικό κριτήριο για να αποτιμάται η σημασία ενός σκηνοθέτη και εκεί βρίσκεται η ένστασή μου.
Nα συμπληρώσω και εγώ ότι του Wyler του τρέφω ιδιαίτερη αδυναμία από τότε που πρωτοξεκίνησα να βλέπω κινηματογράφο. Όταν βλέπω ή ξαναβλέπω μια (καλή) ταινία του με κυριεύει το ίδιο απροσδιόριστο συναίσθημα ευφορίας και πληρότητας. Αυτό είναι που τον καθιστά για μένα άμεσα αναγνωρίσιμο δημιουργό (αναγνωρίζω και όσα σωστά αναφέρεις)
Έχει πολύ δημιουργική πλάκα που διαβολόστειλες τον Sarris, τον οποίο εκτιμώ και διαβάζω ακόμα και σήμερα.
Δεν συμφωνούμε σε πολλά, υπήρξε δογματικός κομματάκι, αλλά ειδικά το American Cinema που αναφέρεις είναι ιερό βιβλίο για μένα στο είδος του.
Σ΄όλα τ' άλλα δίπλα σου.
Φίλε μου σου αφιερώνω το εδάφιο από το American Cinema του Andrew Sarris που με παρόρμησε να χαρίσω το βιβλίο στην εγγύτερη βιβλιοθήκη και να μην ξαναδιαβάσω ούτε λέξη από δαύτον!
(Η πλάκα είναι ότι ορισμένα χωρία ήταν άκρως απολαυστικά και λυπάμαι που δεν θα μπορέσω να τα ξαναδιαβάσω)
/////////////////////////////////
STANLEY KUBRICK (1928- )
Back in 1963, I wrote off Kubrick thus:" His metier is projects rather than films, publicite rather than cinema. He may wind up as the director of the best coming attractions in the industry, but time is running out on his projected evolution into a major artist. His unfortunate tendency
to misapply Ophulsian camera movements to trivial diversions, and his increasing reluctance to express an apparently perverse personality, suggest that his career is at a standstill of his own devising. Lolita is his most irritating failure to date. With such splendid material, he
emphasized the problem without the passion, the badness without the
beauty, the agony without the ecstasy. What doth it avail a director if a project be presold to the whole world and he loseth his soul?".
In the five years since 1963, Kubrick has made two films- Dr Strangelove and 2001: A Space Odyssey. All in all he has directed six films in a dozen years. (Fear and Desire and Killer's Kiss can be
written off as strained experiments.). The very fact that he makes few films seems to confirm his stature among his champions. There is supposedly too much care and integrity in Kubrick to make him work more often. Dr Strangelove clicked with more sophisticates largely because its irreverence seemed modish at the time and also because some of Terry Southern's lines punctuated the proceedings with the kind of belly laughs Vladimir Nabokov's lines lacked in Lolita. Still, the failure of
Lolita seems more interesting and more personal in retrospect than the success of Dr. Strangelove. After the satiric alienation of Dr
Strangelove, Kubrick spent five years and ten million dollars on a
science-fiction project so devoid of life and feeling as to render a
computer called Hal the most sympathetic character in a jumbled
scenario. 2001: A space Odyssey also confirms Kubrick's inability to tell a story on the screen with coherence and a consistent point of
view. Kubrick's tragedy may have been that he was hailed as a great
artist before ha had become a competent craftsman. However, it is more likely that he has chosen to exploit the giddiness of middle-brow audiences on the satiric level of Mad magazine. Ultimately, Stanley Kubrick shares with Claude Lelouche a naive faith in the power of images
to transcend fuzzy feeilings and vague ideas. The ending of 2001
qualifies in its oblique obscurity as Instant Ingmar.
Ναι εντάξει είναι preposterous σε νοιώθω, αλλά ταυτόχρονα αυτή την προβοκατόρικη νότα πολύ την γουστάρω εκεί κρυφά στο εφηβικό μου δωμάτιο.
Δημοσία, βέβαια, δεν "εγκρίνω" αυτό το γράψιμο, όχι επειδή διαφωνώ με τη γνώμη, αλλά επειδή αισθάνομαι ότι "τρομάζει" τον απλό λαό που απομακρύνεται επιταχυνόμενα (και βρίζοντας) τους film critics.
Ξέρεις, όντως δεν του αρέσει ο Kubrick.
Δράμα ε...;
Δεν έχω πρόβλημα με την παθιασμένη πολεμική αλλά με την ποιότητα των επιχειρημάτων που αυτή εμπεριέχει. Και άλλοι κριτικοί επιτέθηκαν κατά καιρούς στον Kubrick, αλλά με μια πολύ συγκροτημένη επιχειρηματολογία (βλ. Robin Wood) που, χωρίς να την αποδέχομαι, αναγνωρίζω μια συνεπή και εμβριθή αντίληψη πίσω από αυτήν που με κάνει να την σεβαστώ. Αυτή δεν είναι η περίπτωση Sarris, ο οποίος μαζί με την τρισάθλια αντίπαλο του Pauline Kael υπήρξαν οι γελοιοδέστεροι επικριτές του Kubrick στην Αμερική. Και μόνο το γεγονός ότι τόλμησε να αναφέρει τον Kubrick στην ίδια πρόταση με τον Lelouch, τον κάνει να στερείται κάθε σοβαρότητας....
Ουφ, καιρό είχα να ρίξω φαρμάκι για τon Μr. Sarris...
(δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά αλλά νομίζω ότι είχε θάψει και τον Wyler στο σύγγραμμά του)
(Εύλογα) ναι. Ούτε ο Wyler του πολυαρέσει.
Εγώ εξακολουθώ να γουργουρίζω με ευχαρίστηση.
Δημοσίευση σχολίου